(…) jak masz dziś wykitować, to dziś wykitujesz, i nie pomoże ci żadna ochrona.
Drugi eksperyment Bargha i Chena (1996
Wyniki pokazały, że znacząco większa (67%), dotyczył behawioralnych następstw część uczestników przydzielonych do grupy „nie-automatycz-nej aktywizacji stereotypów.
uprzejmej" decydowała się przerwać rozmowę Przypuszczenia oparte były na idei istnienia eksperymentatorowi. Dla grupy „cierpliwej" odzwiązku pomiędzy percepcją i zachowaniem.
setek ten był znacznie niższy (16%), Przeprowa-
Wcześniejsze badania nad treścią stereotypu
dzona dodatkowo ocena uprzejmości eksperymen-
ludzi starych (np. Brewer Dull i Lui, 1981;
tatora pozwoliła na ustalenie, że między grupami Perdue i Gurtman, 1990), jak również eksperymentalnymi nie było żadnych, wynikają-
przeprowadzony przez nas pre-test wska-zywały,
cych z zastosowanego typu manipulacji, istotnych że stereotyp ten zawiera w sobie wyobra-żenią różnic percepcyjnych, które teoretycznie mogły-spowolnienia i słabości fizycznej. Pod poza rem
by pośredniczyć zachowaniu (zob. Herr, 1986; złożonego z pomieszanych zdań testu do Neuberg, 1988). Nie oczekiwaliśmy zresztą takich badania zdolności językowych, poddaliśmy oso-różnic, gdyż zachowanie eksperymentatora nie by badane procedurze torowania przy użyciu in zostało zaprojektowane w taki sposób, aby było nych niż wyżej wymienione elementów niejednoznaczne pod względem uprzejmości. stereoty-pu ludzi starych (np. zapominalski, Ogólnie eksperymentator był oceniany jako Floryda bingo). Pozostali uczestnicy umiarkowanie nieuprzejmy. W trakcie wyjaśnia-eksperymentu otrzy mali test zawierający słowa
nia osobom badanym zasad eksperymentu oka-
nie związane z tym stereotypem (niezręczny,
Kalifornia, jabłka).
Żeby pokazać, ze zaktywizowany został cały
stereotyp, a nie tylko pojedynczy wymiar spowol-
© Czasopismo Psychologiczne, 'Ibm 5, Nr 3. 1999, 209-256
222
Automatyzmy dnia powszedniego
mienia, żadne ze słów w teście nie odnosiło się do
Przeprowadziliśmy również trzeci ekspery-
spowolnienia ani słabości fizycznej. Oczekiwali-
ment, mając na uwadze realizację dwóch celów.
śmy że poprzez aktywizację stereotypu ludzi sta-
Po pierwsze, chcieliśmy sprawdzić, czy wyniki
rych, zaktywizowane zostaną składające się nań dotyczące stereotypu ludzi starych generalizują między innymi wymiary fizycznego spowolnienia i się na wszystkie inne stereotypy. Po drugie, chcie-słabości oraz, że powinno to mieć wpływ na za-
liśmy dokonać podprogowej aktywizacji stereoty-
chowanie uczestników eksperymentu. Oznacza to pu, aby w sposób najbardziej przekonywujący zatem, ze cały stereotyp ludzi starych, nie zaś uniknąć efektu oczekiwań, a także innych świa-pojęcie odnoszące się do pojedynczej cechy (wy-
domych procesów wyboru. W eksperymencie tym
korzystano tu procedurę opracowaną przez De-
(Bargh, Chen i współpracownicy, 1996, Ekspery-
vine'a, 1989, do automatycznej aktywizacji ment 3) na ekranie komputera podprogowo pre-ste-reotypu Afro-Amerykanina), pełnił tu rolę zentowano twarze młodych, dorosłych mężczyzn, pośred-niczącą wobec uzyskanego efektu. Po Afro-Amerykanów lub przedstawicieli rasy bia-wypełnieniu testu językowego, osoby bada-ne łej. Uczestnicy eksperymentu byli skoncentrowa-otrzymywały informację, że eksperyment do-
ni na ocenianiu, czy liczba pojawiających się na
biegł końca, dziękowano im za udział w bada-
ekranie punktów jest parzysta, czy nieparzysta.
niach. po czym opuszczały one pracownię. Główną Przed rozpoczęciem każdej próby (ekran z kolo-zmienną zależną był czas potrzebny badanym na rowymi punktami) przez krótki moment (13
przejście odcinka korytarza o długości około 12 m. msek.) na ekranie eksponowano twarz. Badanie Czas ten był mierzony po kryjomu przez innego każdej osoby trwało około 12 minut i obejmowało eksperymentatora, który udawał czekającego na 130 prób. Wyniki pilotażu wskazywały, że badani wejście uczestnika badań, (nie wiedzącego jaki uważali zadanie eksperymentalne za nudne i warunek eksperymentalny zastosowano wobec nie sprawiające przyjemności.
kolejno wychodzących osób). Zgodnie z hipotezą,
Według Devine'a (1989) i wcześniejszych ba-
osoby, u których poddano torowaniu treść stereo-
dań dotyczących stereotypu Afro-Amerykanów
typu, potrzebowały więcej czasu na przejście rozpowszechnionego wśród Białych mieszkań-
wy-znaczonej trasy niż badani z grupy ców Stanów Zjednoczonych, jednym ze składni-kontrolnej. Późniejsza replikacja z udziałem ków tego stereotypu jest wrogość. Dlatego zmien-dodatkowej gru-p uczestników dała podobne ną zależną w naszym badaniu był stopień rezultaty. W obu zadaniach po przekroczeniu wrogości okazywanej przez jego uczestników w linii pomiaru czasu uczestnikom wyjaśniano odpowiedzi na łagodną prowokację następującą zasady manipulacji eksperymentalnej.
po wykonaniu zadania eksperymentalnego. Na
Podczas tej procedury, żadna z osób badanych podstawie założenia o istnieniu wpływu percep-nie zdawała sobie sprawy z wpły-wu testu cji na zachowanie, postawiliśmy hipotezę, ze językowego na jej zachowanie czy po-ddanym podprogowa prezentacja osobom białym twarzy energii.
Afro-Amerykanów powinna automatycznie zak-
Przebadano dodatkową grupę osób w celu tywizować wchodzące w skład stereotypu tej rasy sprawdzenia alternatywnego wyjaśnienia wyni-pojęcie wrogości. W konsekwencji powinno to do-